Marmara İlahiyat Fakültesi Türk- İslam Sanatları Tarihi Anabilim Dalı öğretim elemanlarından Öğr. Gör. M. Efdaluddin Kılıç ve Arş. Gör. Betül Eser, Pakistan’ın Lahor şehrinde Pencap Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi tarafından düzenlenen “Sarir-e-Khama International Conference” başlıklı uluslararası konferansa katıldılar. 8-13 Mart 2022 tarihli konferansın 8-9-10 Mart 2022 tarihlerine denk gelen üç günü iki oturum şeklinde konuşmacıların tebliğlerine; 11-12 Mart günleri ise hat sanatı ve ebru sanatı workshopları için ayrılmıştır.
8 Mart günü gerçekleşen ilk oturumda öncelikle Pencap Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Sumera Jawad, Pencap Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi eski dekanı Dr. Rahat Naveed Masood ve Pakistan Kültür, Sanat ve İletişim Bakanı Başdanışmanı Shahzad Nawaz açılış ve selamlama konuşmalarını yaptılar. Programın açılış oturumunda IRCICA Genel Direktörü Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç adına “Arap Hat Sanatı ve İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası İslam Hat Sanatının Tanıtımındaki IRCICA'nın Rolü” başlıklı tebliği Öğr. Gör. M. Efdaluddin Kılıç tarafından sunuldu.
Açılış oturumu sonrasında konferans çerçevesinde düzenlenen serginin açılışına geçildi. Pakistan Kültür, Sanat ve İletişim Bakanı Başdanışmanı Shahzad Nawaz başta olmak üzere Pencap Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Dekanı Dr. Sumera Jawad, Pakistanlı Hattat Irfan Qureshi’nin katılımları ile açılan sergiye Pencap Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi öğretim elemanlarının ve öğrencilerinin ilgisi oldukça yoğundu. Shahzad Nawaz kendisi de hat sanatına olan ilgisi sebebiyle eserler hakkında detaylı bilgi aldılar.
Hattat Efdaluddin Kılıç’ın imza tasarımı eserlerine ayrı bir merakla yaklaşan Nawaz Hattat Efdaluddin Kılıç’tan eserleri hakkında kapsamlı malumat edindiler, ayrıca Pakistan Kültür, Sanat ve İletişim Bakanı Başdanışmanı Shahzad Nawaz’a Hattat Efdaluddin Kılıç’ın bir eseri hediye olarak takdim edildi.
Konferans kapsamında gerçekleşen sergiye Arş. Gör. Betül Eser de üç adet çiçekli ebrusu ile katıldılar.
Konferansın ikinci günü “Hat Sanatının Tarihsel ve Felsefi Perspektifi” başlıklı oturumda Öğr. Gör. M. Efdaluddin Kılıç “İslam Sanatı Felsefesi ve Türk Hat Sanatının Manevi Mesajı” başlıklı tebliğlerini sundular. Hat sanatına talip olan kişinin hangi manevi zorluklarla karşılaşacağı ve bu zorluklardan nasıl uzaklaşabileceğine dair adeta yol haritası niteliğinde bir sunum oldu.
Konferansın üçüncü gününde “Hat Sanatı ile İlgili Sanatlar ve Modern Teknoloji” başlıklı oturumda Arş. Gör. Betül Eser “Hat Sanatı ve Ebru Sanatının İlişkisi” başlıklı tebliğlerini sundular. Sunumda öncelikle ebru sanatının tarihçesi ve malzemelerine değinildi, ayrıca ebru ve hat sanatının ilişkisi XVI. Yüzyıl Babür Dönemi hattatlarının yazdıkları ebrulu kağıtlar üzerinden incelendi. Pakistan’da nadir görülen bir sanat olması sebebiyle “Hat ve Ebru Sanatının İlişkisi” başlıklı tebliğe ilgi yoğundu.
Pakistan’ın farklı bölgelerinden hattatların katıldığı bu güzel organizasyonun iki günü ise workshoplar için ayrılmıştı. Hattat Efdaluddin Kılıç öncelikle kalemin açılışı, mürekkebin hazırlanışı ve kâğıdın âharlanma usulleri hakkında teknik bilgiler verdikten sonra rik’a başta olmak üzere çeşitli yazı türlerinin inceliklerini uygulamalı olarak katılımcılarla paylaştı.
Arş. Gör. Betül Eser ise ebru sanatında kullanılan malzemeler ve boyaların hazırlanışı hakkında bilgi verdikten sonra Geleneksel Türk Ebrusu’nın çeşitlerini uygulamalı olarak gösterdi. Workshopun sonunda katılımcılar da su üzerinde yapılan bu sanatı deneyimleme fırsatı buldular.
Öğr. Gör. M. Efdaluddin Kılıç ve Arş. Gör. Betül Eser yoğun konferans programının haricinde kalan vakitte bir dizi ziyaretlerde bulundular. Öncelikle Pakistan’ın milli şairi Muhammed İkbal’in torunu Mian İkbal Salahaddin tarafından kurulan Debistan-ı İkbal Kültür Merkezi’ni ziyaret ederek burada İkbal’in eserlerini anlamak ve anlatmak adına gerçekleştirilen faaliyetler hakkında bilgi aldılar.
İkinci ziyaretlerini Pakistan Kur’an-ı Kerim Vakfı’na gerçekleştiren araştırmacılar, burada hazırlanmakta olan el yazması Mushaf-ı şerifin hazırlık aşamasını bizzat yerinde görebilme ve süreç hakkında detaylı bilgi alabilme imkânı elde ettiler.
Araştırmacılar ayrıca Pakistan’ın önde gelen özel sanat galerisi Ejaz Art Galeri’yi ziyaret ederek ressam Meliha Azami Aga ile tanışıp sohbet etme fırsatı yakaladılar.
Konferans programı 12 Mart 2022 günü Pakistan’ın geleneksel musikisi olan muhteşem bir Kawali Konseri ile sona erdi.
Türk- İslam Sanatları Tarihi alanında çalışmalarına devam eden araştırmacılar Lahor’da bulunan Babür Devri yapılarından Bahşahi Camii ve Vezirhan Camii’ni ziyaret ederek yapıları mimarisi, tezyinatı ve kitabeleri açısından incelediler.
